Over boeken en bibliotheken
door: Paulo Coelho

Veel boeken bezit ik niet: een paar jaar geleden heb ik in mijn leven een aantal keuzes gemaakt, de idee was maximale kwaliteit te bereiken met een minimum aan spullen. Daarmee is niet gezegd dat ik kies voor een kloosterlijk leven; integendeel, maar als je niet een oneindige hoeveelheid spullen hoeft te bezitten, is je vrijheid immens. Sommige vrienden (en vriendinnen) klagen dat ze vanwege hun overvloed aan kleren uren kwijt zijn met kiezen wat ze aan zullen trekken. Een probleem dat ik in ieder geval niet heb, omdat ik mijn garderobe heb teruggebracht tot basic black.
Maar ik wil het nu niet over mode hebben, wel over boeken. Om tot het wezenlijke terug te keren besloot ik slechts vierhonderd boeken te houden - sommige om sentimentele redenen, andere omdat ik ze voortdurend herlees. Ik deed het onder andere omdat het pijnlijk is om te zien hoe bibliotheken die mensen tijdens hun leven met zoveel zorg hebben opgebouwd, vervolgens zonder enig respect per kilo verkocht worden. Een andere reden: waarom al die boeken in huis houden? Bij wijze van wandversiering? Om vrienden te laten zien dat ik een belezen man ben? Mijn boeken hebben oneindig veel meer nut in een openbare bibliotheek dan bij mij thuis.
Vroeger had ik kunnen zeggen: ik heb ze hier nodig, om ze te raadplegen. Maar tegenwoordig zet ik de computer aan als ik iets moet weten. Ik tik trefwoorden in en vind alles wat ik nodig heb. Internet: de grootste bibliotheek ter wereld. Natuurlijk ben ik niet gestopt met boeken kopen — er bestaat niets elektronisch wat ze kan vervangen. Maar zodra ik een boek uit heb, stuur ik het op reis, ik geef het aan iemand mee of breng het naar een openbare bibliotheek. Dat doe ik niet om de bossen te sparen of om goedgeefs te zijn: ik geloof gewoon dat een boek een eigen weg heeft te gaan, en niet tot een onbewogen leven in een boekenkast veroordeeld mag worden.
Omdat ik schrijver ben en van mijn auteursrechten leef, sta ik hier misschien tegen mezelf te pleiten — immers, hoe meer boeken jullie kopen, hoe meer ik verdien. Maar het zou unfair zijn tegenover mijn lezers in vooral die landen waar de aankoopprogramma’s van bibliotheken worden vastgesteld door de overheid, en dan met name door een overheid die zich niet laat leiden door wat het basiscriterium voor een serieuze keuze is: het plezier dat het lezen van een kwalitatief goede tekst een mens verschaft.
Daarom sturen we onze boeken op reis, om aangeraakt te worden door andere handen, en genoten door andere ogen. Nu ik deze column zit te schrijven, herinner ik me vagelijk een gedicht van Jorge Luis Borges waarin hij spreekt over boeken die nooit opnieuw geopend zullen worden.
Waar ik nu ben? In een stadje in de Franse Pyreneeën waar ik een café heb opgezocht dat airco heeft, want buiten is het niet te harden. Toevallig heb ik de complete Borges, thuis, in mijn huis, een paar kilometer van de plek waar ik schrijf — Borges is iemand die ik voortdurend herlees. Maar waarom niet de proef op de som genomen?
Ik steek de straat over. Het is vijf minuten lopen naar een ander café dat is uitgerust met computers (een soort etablissement dat bekendstaat onder de sympathieke maar tegenstrjdige naam: cybercafé). Ik groet de eigenaar, bestel een glas ijs en ijskoud mineraalwater, open de pagina van een zoekmachine en tik enkele woorden in van het enige gedicht dat ik me herinner, de naam van de auteur erachter. In nog geen minuut heb ik het volledige gedicht voor mijn neus:
‘Er is een vers van Verlaine dat ik me nooit meer herinneren zal. Er is een spiegel die me al voor het laatst heeft gezien.
Er is een deur, gesloten tot het eind der tijden. Tussen de boeken van mijn bibliotheek Zijn er die ik niet meer openen zal.’

Ik vermoed dat ik veel van de boeken die ik heb weggegeven nooit meer openen zal — want steeds worden er nieuwe boeken gepubliceerd die interessant zijn en die ik graag wil lezen. Ik kan het waarderen dat mensen bibliotheken hebben; de eerste keer dat kinderen met boeken in contact komen is over het algemeen uit nieuwsgierigheid naar die ingebonden boeken met platen en letters. Maar ook kan ik het waarderen op een signeermiddag lezers te ontmoeten die van die versleten exemplaren bij zich hebben die tientallen keren uitgeleend zijn: dat betekent dat zo’n boek gereisd heeft, zoals de geest van de schrijver reisde toen hij het schreef.