De proefkolonie

Flaptekst:
'Zwaar en traag, oneindig traag, schommelen de ossen over het zandpad dat van Steenwijk naar Vledder voert. Twee aan twee trekken ze een platte kar over de ongelijke weg. Naast de voorste ossen wandelt de drijver, op de karren houdt een bont gezelschap zich in evenwicht.

Mannen, vrouwen - van wie eentje hoogzwange - en kinderen. De meesten met niet meer bij zich dan hun lijfgoed, een enkeling koestert het familiebezit in een plunjezak. De jongste is Jannetje Metz uit Amersfoort, twee jaar en een paar maanden, de oudste de eenenvijftigjarige Jan Cornelis Westerveld uit Broek in Waterland.

Het is donderdag 29 oktober 1818. Het aan weerszijden voorbij sukkelende Drenthe is een eenzaam land. Uitgestrekte heidevelden, afgewisseld met zandverstuivingen en bosjes, slechts af en toe een geïsoleerde hoeve met bomen eromheen.

Hier begint hun nieuwe leven, hier zullen zij worden opgevoed tot betere mensen, hier zullen zij 'allengkens worden opgebeurd uit de zedelijke verbastering' waar zij door hun armoede in terechtgekomen zijn.'

Dit is het begin van Frederiksoord, de eerste kolonie die door de Maatschappij van Weldadigheid is gesticht. In deze nederzetting wilden zij verarmde landgenoten uit heel Nederland 'opvoeden' en een kans geven op een beter leven. En zo begint ook het boek De proefkolonie, waarin Wil Schackmann verhaalt over deze fascinerende episode uit de vaderlandse geschiedenis.

Wil Schackmann vertelt over het ontstaan van de Maatschappij, over de landelijke inzamelingsactie - de eerste in zijn soort -, en vooral over het leven van de proefkolonisten en de initiatiefnemers van het net geopende dorp Frederiksoord. Hij toont hun hoop, verlangens en tegenslagen. De proefkolonie is gebaseerd op jarenlang onderzoek in de archieven van de Maatschappij, maar leest als een roman.
Wil Schackmann geeft een inkijkje in de nabije vaderlandse geschiedenis, en verhaalt over een ambitieus project op het gebied van armoedebestrijding dat nog steeds zeer actueel kan worden genoemd.


Op deze website kan je meer informatie vinden over de auteur, het boek, de kolonie en haar eerste bewoners en allerlei bronnen en archiefstukken die voor het schrijven van dit boek zijn gebruikt.

Ring is klaar

Arja
rroos
Plinius
myst47
Wandelaartje
iiwi
mopperhond
prizzy
oehoeboeroe
iiwi iiwi kan er mee doen wat hij wil, ik heb het boek nu dubbel

RELEASE NOTES:

Eens kijken hoe De proefkolonie Arja bevalt...

zojuist op de mat geland. dat was snel! ik ga het gauw lezen, ben benieuwd.

kanttekening. ben nu een eindje op weg in het boek. het is uitermate boeiend, leest best lekker door, maar ik wil tegenspreken dat het 'als een roman' leest. dankzij het mooie weer, mijn fijne tuin, de parasol en mijn vrije dagen lees ik lekker door. had ik krapper in de tijd gezeten, dan had ik het nu waarschijnlijk doorgestuurd.

blijft interessant, hoewel nog steeds wat langdradig door alle details en voorbeelden. die laatste maken het ook wel weer boeiend. ik ga het adres van rroos vragen, zodat ik het boek kan doorsturen.

edit ma 28-7: adres ontvangen, boek gaat morgen in de bus. grrr, na het vakkundig hermetisch dichtplakken van de kartonnen envelop, ontdekte ik dat ik de kaart vergeten was erin te doen. die plakken we dan maar op de buitenkant :)

Boek vandaag ontvangen. Ik ben erg benieuwd.
Arja, bedankt voor het doorsturen en voor de kaart op zo'n originele plaats ;)

Zo'n 20 bladzijden voor het einde heb ik het uiteindelijk toch opgegeven. Ik heb wel even over dit boek gedaan. Het is niet zozeer een boek wat ik ter ontspanning of mezelf ter beloning van het harde werken (...) in het vooruitzicht stelde, maar ik wilde het boek toch een kans geven en heb er dan langer over gedaan door iedere keer kortere stukken te lezen. Sommige gedeelten lazen heel vlot en snel, andere ben ik vrijwel meteen weer 'vergeten'. op de achterkant staat inderdaad vermeld dat dit boek leest als een roman, net zoals een lezer boven mij ben ik het daar echt niet mee eens. Toch geen spijt van dit boek, ook al heb ik het tegen mijn gewoontes in niet helemaal uitgelezen, ik vond het wel interessant en leerzaam om over deze specifieke periode in onze geschiedenis te lezen. Ik vind dat Schackmann een respectvol werk heeft neergezet.
Dettie, bedankt voor het ringen. Ik stuur Plinius een pm of het boek welkom is op haar volgende logeeradres.

WILD RELEASE NOTES:

gaat via de post richting Plinius, veel leesplezier gewenst!

Vanmiddag in de bus, dank je rroos! Na 'het pauperparadijs' ben ik hier heel benieuwd naar.

Wat een prachtig stuk geschiedenis, ik heb hier erg van genoten! Hoe lege stukjes Nederland bewoond raakten en hoe gaandeweg duidelijk wordt dat de Verlichtingsidealen niet opgewassen waren tegen de rauwe realiteit: 'armoede hoeft niet' wordt gaandeweg 'de mensen deugen niet, ze verdienen geen hulp'. Vol lachwekkend Hollands gekibbel en gedoe, maar desondanks een project waarvan de sporen nog steeds duidelijk zichtbaar zijn. De link met het infame Cultuurstelsel is ook opvallend.

Dank voor het ringen, Det, ik had deze niet willen missen!

Nagekomen bericht van broer die lang in Veenhuizen werkte:
Bedankt voor je verwijzing - ik ken het boek nog niet. Ik heb op de verwijzing gekeken en daar zag ik dat het in ieder geval de geschiedenis van Frederiksoord belichtte. In hoeverre Veenhuizen nog aan bod komt, weet ik niet. Interessant is dezelfde start: het opvangen van minder bedeelden. Het landschap en de bebouwing vertonen ook nu nog overeenkomst. Heb je vernomen dat een ander boek over deze achtergronden, de Veenhuizer landlopersopvang, stimulans voor velen is om hun familieachtergronden te onderzoeken? En zo blijkt alles maar weer betrekkelijk. Jij kunt in ieder geval zeggen dat een familielid wel 30 jaar heeft vastgezeten, maar er gezond is uitgekomen. En dat konden de meesten niet meer.

CONTROLLED RELEASE NOTES:

op weg naar Myst

en hier is het gisteren geland. Ik ben benieuwd.........hierover dus later meer.

Plinius, bedankt voor het opsturen en de mooie kaart van Schiedam.......Dettie bedankt voor het ringen.
Het duurt even voordat ik hier in begin want er is nog 1 ringboek voor.

Alleen al de teksten, doorspekt met oud nederlands taalgebruik, zijn leuk om te lezen.
En hoe er soms over dingen worden gezeurd, gewauweld, ja nu is het niet anders.
Om de kosten en baten goed op orde te krijgen, dat moest toen allemaal nog met de hand geschreven en besproken worden, kostelijk om te lezen.

Ook de "doorsnee" gezinnen, een kleurrijk geheel, maar efficient????

Ik ga Wandelaartje pmmen of ze het boek wil, dan sruur ik het z.s.m. door.

edit: 10 okt. verstuurd.

Zojuist veilig bij mij aangekomen maar moet nog even in de wachtkamer vanwege voorgaande ringboeken.
Met enige vertraging uitgelezen, dat lag niet aan het boek maar aan mijn overvolle agenda.
Een boeiend boek over een stukje Nederlandse geschiedenis dat niet erg bekend is. Leuk ook om te lezen over al die verschillende mensen, uit alle hoeken van Nederland, die daar bij elkaar geplaatst werden.

Ik heb Iiwi's adres, het boek is inmidels naar hem onderweg.

CONTROLLED RELEASE NOTES:

Per post op weg naar de volgende meelezer van dit ringboek: Iiwi.

Ik heb het ontvangen.

Het boek is inmiddels in Beerse aangekomen. Dank je wel Iiwi voor het wegbrengen naar Eva. Ik ga het gauw lezen en weer doorsturen.

Het onderwerp van dit boek was interessant en dat maakte dat ik het wel heb uitgelezen. Nu ja, diagonaal over de bladzijde dan. Voor mij was de schrijfstijl te gedetailleerd om alles te lezen. Toch heb ik nu wel een beter beeld van de historie van Frederiksoord en omstreken en de manier van leven rond 1820. Omdat ik vlak bij Wortel (B) woon, heb ik nu een extra reden daar eens langs te gaan. In Merksplas-kolonie is een Gevangenismuseum dat aandacht aan het ontstaan van de kolonies in de Zuidelijke Nederlanden besteedt.
Het boek gaat binnen een week op de post naar Prizzy, even afhankelijk van wanneer ik in Nederland ben.

vandaag in de bus ontvangen! bedankt voor het doorsturen. ben nog even in Het Pauperparadijs aan het lezen, dus zit helemaal in de materie!

Dit boek is wel wat theoretischer dan Het Pauperparadijs, maar zeker interessant!
ik heb de volgende een PM gestuurd, dan vervolgt het boek snel zijn weg.

CONTROLLED RELEASE NOTES:

het boek is vandaag op de bus gedaan! veel plezier ermee!

lag vandaag in de brievenbus. Uiteraard ben ik er erg benieuwd naar. Het pauperparadijs las ik al een tijd geleden. Dank voor het ringen dettie, en voor het sturen en de kaart prizzy.

ik vond het nogal taaie kost, dat kwam misschien omdat ik het pauperparadijs al had gelezen, net als de nanowrimo van dettie, zelfde onderwerp, maar veel leesbaarder. Toch wel interessant, anders had ik het natuurlijk niet uitgelezen. Ik zou er graag eens gaan kijken. Een paar jaar geleden waren we in new-lanark, een textielfabriek in schotland, waar de eigenaar, robert owen (hij wordt twee keer genoemd in dit boek), een sociaal projekt is begonnen. Eerlijk gezegd ben ik nu wel nieuwsgierig wat de bewoners daar uiteindelijk van vonden. Zouden ze ook zo negatief zijn? En zo betutteld zijn? Ik weet het niet. Het is nu een unesco werelderfgoed en wij vonden het heel indrukwekkend. Er was veel aandacht voor hygiëne, en onderwijs, ook voor volwassenen. En zoals hier ook gekonkludeerd werd, onderwijs is verschrikkelijk belangrijk om verder te komen.
ik ga iiwi een pm sturen!

CONTROLLED RELEASE NOTES:

vandaag naar het postkantoor gebracht (overigens niet aan de haarlemmerdijk, maar aan het van limburg stirumplein, maar dat mag de pret niet drukken hoop ik). Excuses voor de vertraging! Ik moest steeds zo lang werken, dat ik het postkantoor niet haalde.

En vandaag bij mij aangekomen.

Ik vond het een erg leuk boek, een interessante geschiedenis en boeiend, leuk en humoristisch geschreven. Vanaf het begin zie je het langzaam aan misgaan. De stukjes in oud Nederlands over het gezeur van die kommissieleden en de afdelingen, om nog maar te zwijgen van het gedoe met de kolonisten zelf, krijgen meerwaarde door de soms cynische opmerkingen van Schackmann. Je ziet al die mensen voor je.
Mensen zijn moeilijker te vormen dan je zou denken. Langzaam verandert het opheffen van de bevolking, in dwang en straf. 'bij de betreffende kolonist is slechts sprake van 'voorgewende ligchaamszwakte', zijn echtgenote is 'een brutale vlerk' en de klachten komen voor uit het feit dat 'deze luiwammes tot een gepaste arbeid verplicht wordt.' Vrouwen zijn helemaal de klos in de 'hogere beschaving' waartoe de mensen gedwongen moeten worden. Waar ongetrouwde zwangere meisjes naar de gevangeniskolonie worden verbannen, wordt met de jongen die hen zwanger maken natuurlijk niets gedaan. Vrouwen zijn in het geheel sowieso bijna altijd 'vlerken' en het ongepaste, in de zin van de kolonieleiders dan, gedrag van mannen komt omdat ze onder de plak zitten.
Op het moment dat de tweede kolonie gebruikt wordt om gelden te genereren voor de kosten van de proefkolonie voel je het ook financieel helemaal verkeerd aflopen.
Uiteindelijk hebben de mensen die gebleven waren het eigenlijk best naar hun zin. Dat geloof ik, maar het blijkt wederom dat het opheffen van de bevolking, voor zover al mogelijk, onbetaalbaar is.

Ik heb dit boek ook gelezen met in mijn achterhoofd de huidige situatie. Eigenlijk doen we dit nog steeds. 'Door ze werk en onderwijs te verschaffen moet het lukken om hen 'tot eene hogere beschaving, verlichting en werkdadigheid' opteleiden.' is een tekst die je zo, in wat nieuwer minder zangerig Nederlands in een tekst over reïntegratie zou kunnen zetten. Vergeten wordt al snel dat hier de normen en waarden over werken en beschaving van de politiek over een groep mensen wordt uitgestort die die 'hogere beschaving' helemaal niet willen, alleen minder arm willen zijn. Dat wringt, en blijft het hele boek lang erg mooi wringen.

In de kast.