Het eerste deel van een semi-autobiografische drieluik, volgens de achterflap "een van de belangrijkste hedendaagse auteurs. Het gaat over de jeugd van een Nieuwzeelands meisje dat opgroeit in de jaren dertig. Ondanks bittere armoede en schokkende gebeurtenissen in de familie ontwikkelt ze haar grote literaire talent en ziet ze kans een universitaire opleiding te volgen. Verfilmd als An Angel at My Table.

Mijmeringen over het opgroeien in een arm gezin op het platteland van Nieuw-Zeeland tijdens de Depressie door een (inmiddels overleden) dichteres en auteur. Janet Frame beschrijft gevoelens van onmacht, gêne, maar ook trots en een groeiend besef van haar literaire ambities.

Toen ik The Luminaries (Al wat schittert) uit had, was het het begin van een nieuwe maand met een nieuw thema van The Ultimate Challenge (in juli is het architectuur). Tijd om een nieuw boek te kiezen, maar wat? Maanpeleis van Paul Auster, over New York? The Story of an African Farm van Olive Schreiner, over een boerderij in Zuid-Afrika en ook al het boek dat het langst op mijn BookCrossing plank al staat? (Al was dat een ander exemplaar in het Nederlands). Of nog een boek dat ik al heel lang heb, Naar het Is-Land van de Nieuw-Zeelandse Janet Frame? Ik las een stukje in alledrie en kwam er op dat moment helemaal niet toe aan lezen in het Nederlands, met de BBC in de achtergrond. Aangezien het een mooi vervolg op het eveneens in Nieuw-Zeeland geplaatste boek The Luminaries zou zijn, probeerde ik de volgende ochtend opnieuw in alle rust Naar het Is-land, en toen beval het ineens veel beter.

Vaak zoek ik naar overeenkomsten en toevallige gelijkenissen of contrasten tussen de boeken die ik achter elkaar lees. In dit geval was het vorige boek The Luminaries (Al wat schittert) van Eleanor Catton, ook door een Nieuw-Zeelandse geschreven, maar aan tegenovergestelde tijden van hun leven: Catton was 27 toen haar tweede boek (The Luminaries) uitkwam, terwijl Janet Frame tegen het einde van haar carrière zat. De tijd en omgeving is ook anders: volwassenen in het pionierstijdperk van Catton en de kindertijd en jeugd van Frame in een arme omgeving van voor en na de tweede wereld oorlog.

Het leukste overeenkomst is het feit dat er in beide boeken een albatros voorkomt! Bij Catton is het een vogel dat voor het schip uitvliegt en waar ze met een jonge man over praat. Ze denkt er graag aan terug: ze praten over de vrijheid van vliegen. Bij Frame denkt ze terug aan haar schooltijd toen een lerares eens The Tale of the Ancient Mariner (Het vers van de Oude Zeeman) voorlas en de studenten vroeg een opstel erover te schrijven. Voor Frame was de albatros een geërfde herinnering van haar moeder die weleens naar verre zeevogels wees met de halfgehoorde woorden “Dat zouden wel eens albatrossen kunnen zijn, kinders.” (p.189)

Frames leven en werk werd sterk gevormd door haar kindertijd en haar ouderlijk gezin, door ziektes en dood, de geloofsovertuiging van haar moeder en de strengheid van haar vader. De armoede gaf haar een minderwaardigheidsgevoel, met name vanwege haar kleding: ze moest haar hele middelbare schooltijd hetzelfde overgooier aanhouden, ook thuis en bij het melken van de koeien, ondanks het veranderen van haar lichaam bij de pubertijd. Ik vraag me af: was het toen niet mogelijk tweedehands te kopen?

Ze gaat ook uitgebreid vertellen over haar herinneringen en gevoelens als kind en tiener. Heel veel is herkenbaar. Zo herkenbaar dat het soms geen gevoelens van herkenning oproept, maar gevoelens van irritatie. Gevoelens van gêne, vervreemding, onzekerheid zijn algemeen tijdens de pubertijd. Andere kinderen voelen zich even onzeker als zij in hen onbekende situaties. Haar herinneringen over haar poëtische gedachten waren voor haar misschien heel interessant, maar deden me weinig. Zou de poëzieredacteur van de plaatselijke krant haar irritant gevonden hebben? Het werd op een gegeven moment langdradig, met name haar obsessie over of ze wel of geen verbeeldingskracht bezat.

Wat ik erg mooi vond waren de verhalen over haar kindertijd en de plezier die de kinderen samen hadden. Over de verhalen en familiegeschiedenis die ze hoorden van hun moeder en de kampeervakantie bij de rivier.

“Bij de geboorte begon ieder gezinslid afzonderlijk, als het ware met voorgeschoten herinneringen, haar of zijn eigen Was-Land of Is-Land in te richten, met de bijbehorende verwachtingen en dromen over de Toekomst.” (p.18)

Jammer dat de veelvuldige referenties aan liedjes en gedichten allemaal in het Nederlands vertaald zijn zonder begeleidend voetnoot of notitie om het origineel aan te geven. Ik wil juist heel graag weten welke kerkelijke liedjes ze op school zongen of welke liedjes het gezin acceptabel vonden. Juist daarom zijn ze opgenomen en op dit manier verlies je alle context.

“Er bestonden zoveel manieren om over mensen te praten, ze te bewonderen of om de vreemdste redenen te verachten, soms alleen omdat ze dood waren of in een ander land woonden, maar ook werden mensen bewonderd om wat ze konden, zoals tante Maggie met haar kabelsteek en de kinderen die dansten en zongen bij talentenjachten, of om wat ze bezaten of wie hun ouders waren, en zelfs als je mensen niet kende, vormde je je een mening over hen en liet je je gevoelens over hen duidelijk blijken en vertelde iedereen wat je van hen vond... met je deftige volwassen stem, terwijl wij kinderen op ons niveau alle gangbare meningen opvingen, als vallende sterren, en sommige behielden en andere lieten wegglippen.” (p.100)

Ze geeft een rake en simpele observatie (ook één van haar geliefde woorden) van de triestheid rond het doodgaan van iemand die je liefhebt: “al gauw daalde de regen neer op de bloemen en de inkt van de kaartjes liep door en de gekleurde linten ging rafelen en rotten weg en het graf zelf zakte in tot het gelijk was met de grond.” (p.161)

Janet Frame beschrijft hoe ze na de begrafenis haar schoolboeken ging bekijken. “Ik begon de dichtbundel door te bladeren en tot mijn verbazing ontdekte ik dat veel van de dichters op de hoogte waren van [Xs] dood en hoe raar het zonder [hem/haar] was.” Dit herken ik helemaal, maar bij ons ging het om alle liedteksten die ineens een andere lading kregen.

Op een paar plekken merkte ze op dat ze een ambitie had om een dichteres te worden met een uitgesproken Nieuw-Zeelandse achtergrond, die gebruikmaakte van NZ flora en fauna i.p.v. beeldtaal uit Europa. Waarschijnlijk vertelde ze meer hierover

“Ik verlangde naar een verbeeldingskracht die in de feitelijke wereld kon bestaan, die als een glanzend licht kon neerdalen op het alledaagse leven in Eden Street en me niet dwong ‘elders’ te vertoeven. Ik wilde dat het licht kon schijnen op de duiven van Glen Street, de pruimebomen bij ons in de tuin, de twee Japanse kweeën (een rode en een gele), onze dennenkwekerijen en het riviertje, ons zomerhuisje, onze levens en ons huis, de wereld van Oamaru, het koninkrijk bij de zee. Ik weigerde te accepteren dat, als ik mijn geheime ambitie om dichteres te worden wilde vervullen, mijn poëtische leven te midden van de nachtegalen moest doorbrengen in plaats van tussen de brilvogels en de waaierstaarten. Ik wilde dat mijn leven de ‘andere wereld’ werd.” (p.187)

Misschien had ik dit boek leuker gevonden als ik zelf iets van Janet Frame ooit gelezen had. Ik heb het boek heel lang in mijn bezit gehad vanwege de achtergrond van Nieuw-Zeeland en omdat ik autobiografieën van mensen met een bewogen leven interessant vind, maar achteraf gezien had ik het eerder kunnen weggeven. Het is “... Een van de beste autobiografieën van deze eeuw...” volgens de Sunday Times, volgens de achterkant van het boek. Of ze hebben een ander boek gelezen, of ze zijn fout geciteerd of De Geus heeft de rest van de citaat weggelaten waarbij de Sunday Times vertelt dat het de beste is, maar alleen uit de Eden Street van Oamaru. Ik was dus niet zo onder de indruk. Jammer. Het gaat veel te veel over de gevoelens van de auteur terwijl als er iets echt gebeurt, ze er veel te weinig over vertelt.

To be edited later.

Dit boek is losgelaten voor de volgende BookCrossing challenges:
- The Ultimate Challenge - boeken lezen en loslaten, met bonuspunten voor een maandelijkse thema.
- Reduce Mount TBR (To Be Read) - lezen en loslaten van TBR boeken die al voor eind 2014 op de plank stonden. Mijn leesdoel is 36 boeken.
- 1001 Books You Must Read Before You Die Challenge. Doel 2015: 15 boeken.

**********************************************************************

This book has been released as part of the following BookCrossing challenges:
- The Ultimate Challenge - read and release books, with extra points for a monthly theme
- Reduce Mount TBR (To Be Read) - read and release books on the TBR list since before the end of 2014. My reading goal is 36 books.
- 1001 Books You Must Read Before You Die Challenge. 2015 goal: 15.