«Οι μύγες και οι πέτρες είναι λοιπόν δύο βασικά στοιχεία της φύσης. Μ’ αυτά τα δυό μετριέται η ζωή σου την ημέρα. Τη νύχτα, το μέτρο αλλάζει. Έτσι γινόταν – λες – από την αρχή του κόσμου. Πέτρες και μύγες. Όλα σου τα χρόνια κουβαλούσες πέτρες και μάζευες μύγες. Θα πεθάνεις απλώνοντας το χέρι να χουφτιάσεις μιά που σου ξεφεύγει. Για να λιγοστέψεις έτσι το χρέος σου πάνω στη γη. Στη μερίδα σου καταγράφονται πόσες μύγες έχεις πιάσει σ’ όλη σου τη ζωή, πόσες φορές σου έχει πέσει η πέτρα από τα χέρια κι η ολοφάνερη απροθυμία σου να φωνάξεις από το βουνό πώς είσαι ένα χαμένο και γελοίο υποκείμενο. Όλοι οι άνθρωποι, όπου κι αν βρίσκονται, αγωνίζονται την ημέρα με τις μύγες και το βράδυ με τον φόβο. Τα χρέη διπλασιάζονται, οι λογαριασμοί έχουν ανέβει πάρα πολύ και κανένας δεν ξέρει ακριβώς πόσα χρωστάει κι αν είναι απόψε η δικιά του νύχτα. Έτσι βρίσκεσαι πάντα βουλιαγμένος, δεν ξενοιάζεις ποτέ. Αλλά και να μάθεις σήμερα πόσες μύγες χρωστάς, αύριο θα είναι αλλιώς, αφού από ώρα σε ώρα μπορεί να αυξηθεί κάποιο υπόλοιπο. Πόσα αξίζει τάχα μια μύγα;»

Από τα πιο αγαπημένα μου βιβλία της ελληνικής λογοτεχνίας και από τους πιο αγαπημένους μου λογοτέχνες.

Το παρέλαβα από τη χθεσινή κοπή της πίτας των Αθηναίων από τη γλυκιά μου apapsa στο πλαίσιο του "Γενάθλιο NEW Impulse - Αφιερωμένο (Medley) Release Challenge που διοργανώνω.

Ευχαριστώ πολύ γλυκιά μου γιατί το βιβλίο ήταν στη wishlist μου! Θα διαβαστεί σίγουρα!

Δεν ξέρω τι να ξεκινήσω να πω γι' αυτό το βιβλίο. Η αφωνία του δέους με έπληξε σα λοιμός κι εμένα. Η φίλτατη apapsa φοβήθηκε μήπως δε μου άρεσε και ξεκινήσουμε καυγά πάλι όπως για άλλα θεωρούμενα "αριστουργήματα" στο παρελθόν. Και δίκιο είχε. Θα μπορούσε να μη μου έχει αρέσει αυτό το βιβλίο. Αλλά δεν είχε δίκιο. Δε θα μπορούσε να μη μου έχει αρέσει αυτό το βιβλίο. Όσο δύσκολο, όσο περίεργο, όσο δυσνόητο και να είναι ένα βιβλίο, όταν περνάει τόσο βαθιά ανθρώπινα μηνύματα, όταν ενδοσκοπεί τόσο στην ανθρώπινη φύση, αδυναμία αλλά και δύναμη, δε θα μπορούσε να μη μου αρέσει. Εξάλλου λατρεύω τα λογοτεχνικά σύμπαντα που επλασε που έπλασαν ο Όργουελ και ο Σαραμάγκου, πώς θα μπορούσε να μη μου αρέσει αυτό;

Δε θα προσπαθήσω να περιγράψω την υπόθεση του βιβλίου. Δεν είναι εύκολο και μάλλον είναι και άδικο για το βιβλίο. Ας πω μόνο ότι είναι ένα βιβλίο που περιγράφει μία εξαιρετικά βίαιη και ολοκληρωτική πολιτεία, μία αποικία αιχμαλώτων (;) , αντικαθεστωτικών που χρήζουν ηθικής αναμόρφωσης, μία πολιτεία όπου οι συνθήκες εξαθλίωσης έρχονται σε πλήρη αντίθεση με το μεγαλείο που εξαγγέλουν τα κάθε λογής όργανα. Κανένας ήρωας δεν έχει όνομα, δεν υπάρχει ούτε ένα σε ολόκληρο το βιβλίο. Και μέσα στην πλήρη ισοπέδωσητης ανθρώπινης προσωπικότητας, μέσα στη χαοτική εξίσωση των πάντων, οι ήρωες περιγράφονται με επίθετα ή ιδιότητες: ο εκκρεμής, ο περιδεής, ο αισιόδοξος, ο ανεκτίμητος, ο κυνηγός, ο πρωτομάστορας, ο άνθρωπος με τον κίτρινο σκούφο. Μεγάλος βαθμός δυσκολίας για τον αναγνώστη αλλά ύψιστος συμβολισμός: οι άνθρωποι δεν ξεχωρίζουν για το όνομα αλλά για τις ιδιότητες που προκύπτουν από τη δράση τους.

Ήλιος και πέτρα και σκόνη, βουνά και χαράδρες, τάφοι για βραδινά καταλύματα, έλλειψη φαγητού και νερού, μυριάδες μύγες και ποντίκια και απίστευτα σκληρά βασανιστήρια σε νυχτερινές επιδρομές σε όσους χρήζουν αναμόρφωσης.

Εδώ έρχεται και η υπέρβαση. Ναι οι συνθήκες που περιγράφονται ομοιάζουν και θυμίζουν πολύ τις συνθήκες των εξόριστων ή των πολιτικών αντιπάλων του Εμφυλίου, θυμίζουν τι υπέμειναν οι πολιτικοί κρατούμενοι από παλαιότερους ανθρώπους με "άσπρα πουκάμισα" . Είναι λοιπόν ένα ακόμα βιβλίο για τον Εμφύλιο με την αριστερή ματιά; Όχι. Γιατί περιγράφει επίσης πως ένα καθεστώς δουλεύει σε καθεστώς απίστευτης γραφειοκρατίας όπου κανείς δεν μπορεί να παρεκκλίνει από τις αορίστως από άνωθεν εντολές. Δείχνει ένα σύστημα που δημιουργεί συνεχώς μεγαλοπρεπή δημόσια έργα που όλοι δουλεύουν σα σκλάβοι για να δημιουργήσουν αλλά κανείς δε χαίρεται ιδιαίτερα και φτιάχνονται για να διατρανώσουν το μεγαλείο της " πατρίδας" . Άλλα πράγματα μου θυμίζει αυτό... Σε μία ασύλληπτα αλληγορική έμπνευση που διατρέχει ολόκληρο το βιβλίο όλοι οι "υπό αναμόρφωση" κάτοικοι διατάζονται λόγω του υπερβολικά μεγάλου αριθμού μυγών να πιάνουν και να παραδίδουν κάθε μέρα -εκτός των άλλων εργασιών τους- από είκοσι μύγες ο καθένας, για να πατάξουν τον κίνδυνο λοιμού. Σε λίγο όλοι έχουν προσωπικούς φακέλους που καταγράφουν πόσες μύγες χρωστάνε, πόσες παρέδωσαν, οι συναλλαγές όλες γίνονται γύρω από τις μύγες, άνθρωποι πουλάνε τη μερίδα του φαγητού τους ή του νερού τους για λίγες μύγες , η σκέψη τους περιορίζεται μόνο στην καθ' ημέραν εντομοσυλλεκτική υποχρέωσή τους, τσακώνονται και χτυπιούνται για τη μύγα που είδαν ταυτόχρονα. Αντικαταστήστε τώρα τη μύγα με άλλα πράγματα. Που σας οδηγεί η σκέψη;

Νομίζω δεν έχω βιώσει στη ζωή μου τέτοια αναγνωστική ανατριχίλα όσο στην αρχή του δέκατου κεφαλαίου. Οι μύγες έχουν σχεδόν εξαφανιστεί αλλά κανείς δεν έχει ανακαλέσει την εντολή καίτοι δεν υπάρχει πια κίνδυνος επιδημίας. Και φτάνει μία ημέρα που όλοι έχουν μαζέψει από δεκαενιά μύγες, σε όλους λείπει μία. Αλλά σε όλη την πολιτεία έχει μείνει μόνο μία μύγα ζωντανή και όλοι την κυνηγούν, την ψάχνουν απεγνωσμένα αυτή τη μία μύγα που θα συμπληρώσει τον αριθμό μόνο ενός από αυτούς. και όλοι υποψιάζονται ότι κάποιος άλλος την έπιασε και την κρατάει κρυφή. Αυτή τη μία μύγα! Την τελευταία! Για μένα αυτή η εικόνα είναι απλό καθαρό λογοτεχνικό μεγαλείο.

Πιθανώς όποιος διαβάζει αυτά τα λόγια να ασθανθεί την αποφορά και το ζόφο που περιγράφει το βιβλίο και να πιστέψει ότι είναι ένα απίστευτα μαύρο βιβλίο που θα τον καταρρακώσει, θα τον ανακατέψει, θα τον κάνει σκουπίδι απλώς για να θεωρηθεί τέχνη. Πάλι λάθος. Το βιβλίο είναι αισιόδοξο. Με έναν τρόπο που χτίζεται χωρίς να το καταλαβαίνεις, χωρίς βαρυσήμαντες δηλώσεις και αποκαλυπτικά στιγμιότυπα, χωρίς ευκολίες και κλισέ , βρίσκεσαι στο τέλος του βιβλίου να καταλαβαίνεις ότι στη φύση του ανθρώπου είναι εκτός από το να προκαλεί όλα αυτά που διάβασες , να τα υπομένει επίσης, να τα ξεπερνά, να τα υπερνικά και να μπορεί να κάνει επιλογές: Την επιλογή να αντέξει, να μην αλλάξει, να μη γίνει δήμιος, να εμπιστεύεται, να αγαπάει. Την επιλογή να ζήσει. Να γίνει ήρωας παρόλο που ποτέ κανείς δεν έμαθε το όνομά του.

Είναι τόσο πυκνοί οι συμβολισμοί του βιβλίου, τόσο δαιδαλώδεις οι συνειρμικοί διάδρομοι που ανοίγει, ώστε αισθάνομαι ότι κατανόησα ένα πολύ μικρό κομμάτι του. Γι' αυτό το λόγο αισθάνομαι ότι πρέπει να κρατήσω αυτό το βιβλίο στη μόνιμη συλλογή μου, ακόμα κι αν το δανείσω για να το διαβάσουν και κάποιοι άλλοι. Θα ανατρέξω σίγουρα πάλι σε αυτό .

apapsa σ' ευχαριστώ μέσα απ' την καρδιά μου.